Class 12 Instructional Pedagogy Unit 3: Enhancing Classroom Climate and its Importance कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धि र यसको महत्व

 

कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धि

Enhancing Classroom Climate

Click for Video:https://www.youtube.com/watch?v=yp4n7CnEWa0 

पठनपाठनको लागि आशयक पर्ने उपयुक्त वातावरण भएको कक्षाकोठा बनाउदै जानुलाई नै कक्षाकोठामा वातावरण वृद्धि भनिन्छ । यसरीनै कक्षाकोठा भित्र वा बाहिरको वातावरणलाइ स्वच्छ, सफा, अनुशासित, र व्यवस्थित बनाउनुका साथै सुहाउदो शैक्षिक वातावरण सृजना गर्नुलाइ नै कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धि

भनिन्छ । कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धिका दुई पक्षहरु छन्:

अ)       कक्षाकोठामा सामाजिक वातावरणको व्यवस्थापन: कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धि भनेको सामाजिक र भौतिक वातावरणलाई सुधार गरेर शिक्षण र सिकाइ प्रक्रियालाई प्रभावकारी बनाउनु हो। सामाजिक वातावरणमा विद्यार्थी र शिक्षकबीचको संवाद, समूहगत कार्य, र सहयोगात्मक शिक्षणको प्रवर्धन प्रमुख छन्। यसले सकारात्मक अन्तरक्रिया, आपसी सम्मान, र सहभागिताको भावना विकसित गर्न मद्दत गर्छ।

आ)     कक्षाकोठामा भौतिक वातावरणको व्यवस्थापन: भौतिक वातावरणमा कक्षाकोठाको सरसफाई, हावादारता, उचित तापक्रम, प्रकाश, र सुविधाजनक फर्निचरको व्यवस्थापन महत्त्वपूर्ण हुन्छ। साथै, प्रविधिको उपयोग, शैक्षिक सामग्रीको उचित व्यवस्था, र आकर्षक कक्षाकोठा सजावटले सिकाइको प्रेरणा बढाउँछ। यी सबै तत्वहरू मिलेर कक्षाकोठाको समग्र वातावरणलाई सुधार गर्न सहयोग पुर्‍याउँछन्, जसले गर्दा विद्यार्थीहरूलाई सिकाइमा संलग्न राख्न सकिन्छ।

कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धिको महत्वहरु

Importance of Enhancing Classroom Climate

बाहिरको वातावरण स्वच्छ, सफा, सुन्दर, र अनुशासित बनाइ समग्र शैक्षिक वातावरणलाइ राम्रो बनाउनु भनेको कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धि गर्नु हो । कक्षाकोठाको वातावरण वृद्धिको महत्वहरुलाइ निम्न बुदाहरुमा देखाउन सकिन्छ:

अ)       बालबालिकाको आत्मविश्वास र आत्मसम्मानमा वृद्धि: कक्षामा सिकेको कुरालाई आफ्नो दैनिक जीवनमा प्रयोगमा ल्याउन सक्छु भन्ने भावनाको विकास नै बालबालिकाको आत्मविश्वास र आत्मसम्मान हो । सकारात्मक कक्षाकोठाको वातावरणले बालबालिकामा आत्मविश्वास जगाउँछ। उनीहरूलाई आफ्ना विचारहरू खुलस्त व्यक्त गर्न प्रोत्साहन गरिन्छ, जसले आत्मसम्मान बढाउँछ। यसले शैक्षिक गतिविधिहरूमा उनीहरूको संलग्नता र प्रदर्शनमा सुधार ल्याउँछ।

आ)    सम्मिलित कक्षाकोठाको विकास: विभिन्न परिवेशबाट आएका विद्यार्थीहरुलाई समानरुपमा कक्षाकोठा भित्र वा बाहिर गरिने शिक्षणमा सम्मानजनक सहभागी गराई एकरुपता कायम गर्नु नै सम्मिलित कक्षाकोठाको विकास हो । समावेशी वातावरणले सबै विद्यार्थीहरूलाई समान अवसर र सम्मान प्रदान गर्छ। यसले कक्षाकोठामा सहयोग र सामूहिकताको भावना विकास गर्छ। विद्यार्थीहरूले एक-अर्कासँग खुलेर विचार आदान-प्रदान गर्न र समूहगत गतिविधिहरूमा सक्रिय सहभागिता जनाउन प्रोत्साहित हुन्छन्।

इ)       उपयोगलायक समय चक्रको विकास: पाठ्यक्रमले तोकेको पाठ्यभारको आधारमा व्यवस्थित रुपमा कक्षा तालिका निर्माण गरि प्रभावकारी शिक्षण गर्नु नै उपयोगलायक समय चक्रको विकास गर्नु हो । व्यवस्थित भौतिक वातावरणले कक्षाकोठामा ध्यान केन्द्रित राख्न मद्दत गर्छ। सुविधाजनक र सहज व्यवस्थापनले शिक्षण-सीखाइ प्रक्रियालाई प्रभावकारी बनाउँछ। यसले उपलब्ध समयको अधिकतम उपयोग सुनिश्चित गरी शैक्षिक लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ।

*** 

 Click for Next Lesson: https://limbuchandrabahadur.blogspot.com/2025/07/class-12-instructional-pedagogy-unit-3_9.html