Class 12 Instructional Pedagogy Unit 3: Importance of Motivation in सिकाईमा उत्प्रेरणाको महत्वहरु

 

सिकाईमा उत्प्रेरणाको महत्वहरु

Importance of Motivation in Learning

सिकाइमा उत्प्रेरणाको अत्यधिक महत्त्व छ, किनकि यो विद्यार्थीहरूको सिकाइ अनुभवलाई अर्थपूर्ण, सक्रिय, र प्रभावकारी बनाउँछ। उत्प्रेरणाले विद्यार्थीहरूलाई सिकाइमा संलग्न राख्दै उनीहरूको ध्यान र रुचिलाई निरन्तरता दिन्छ, जसले ज्ञानको दीर्घकालीन स्मरण सुनिश्चित गर्छ। साथै, उत्प्रेरणाले नविनताका लागि प्रेरित गर्दै नयाँ विचार र विधिहरू अपनाउन प्रोत्साहित गर्छ, जसले शिक्षण-सीखाइ प्रक्रियालाई रोचक बनाउँछ।

उत्प्रेरित विद्यार्थीहरू लक्षित व्यवहारतर्फ निर्देशित हुन्छन्, जसले उनीहरूलाई अनुशासित, नैतिक, र उद्देश्यप्रति स्पष्ट बनाउँछ। यसले कक्षाकोठामा सकारात्मक वातावरण सिर्जना गर्दै विद्यार्थीहरूलाई सही निर्णय लिन र सृजनशील बन्न मद्दत पुर्याउँछ, जसले उनीहरूको समग्र शैक्षिक र व्यक्तित्व विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। सिकाइमा उत्प्रेरणाको महत्वलाई यस प्रकार देखाउन सकिन्छ:

क)       सिकाइमा सक्रियता: उत्प्रेरणाले विद्यार्थीहरूलाई सिकाइमा सक्रिय राख्छ, जसले उनीहरूको ध्यान र संलग्नतालाई बढाउँछ। सक्रियताले उनीहरूलाई पाठ्यक्रमसँग जोडिन र शिक्षण प्रक्रियामा पूर्णतया भाग लिन प्रेरित गर्छ। यसले शिक्षण-सीखाइ प्रक्रियालाई प्रभावकारी र उत्पादक बनाउँछ।

ख)       अर्थपूर्ण सिकाइ: उत्प्रेरणाले सिकाइलाई उद्देश्यपूर्ण र अर्थपूर्ण बनाउँछ, जसले विद्यार्थीहरूलाई ज्ञानको वास्तविक जीवनमा प्रयोग गर्न प्रेरित गर्छ। अर्थपूर्ण सिकाइले उनीहरूलाई सैद्धान्तिक ज्ञान र व्यावहारिक अनुप्रयोगबीच सम्बन्ध स्थापित गर्न मद्दत गर्छ। यसले लामो समयसम्म ज्ञानको सम्झनामा योगदान पुर्याउँछ।

ग)        सिकाइमा नविनता: उत्प्रेरणाले विद्यार्थीहरूलाई नयाँ विचार, विधि, र प्रविधिहरू अपनाउन प्रोत्साहित गर्छ। नविनताले सिकाइ प्रक्रियालाई रोचक र उत्साहजनक बनाउँछ, जसले विद्यार्थीहरूको रुचि र सक्रियतालाई निरन्तरता दिन्छ। यसले उनीहरूको सृजनात्मकता र समाधान क्षमतालाई पनि सुधार गर्दछ।

घ)        लक्षित व्यवहारको परिमार्जन: उत्प्रेरणाले विद्यार्थीहरूको अवाञ्छित व्यवहारलाई सुधार्न र लक्षित व्यवहारलाई प्रोत्साहित गर्न मद्दत गर्छ। यसले उनीहरूलाई सकारात्मक क्रियाकलापहरूमा संलग्न गराई, अनुशासन र नैतिकता कायम राख्न मद्दत गर्छ। लक्ष्य प्राप्तिको लागि उत्प्रेरणा महत्त्वपूर्ण साधन बन्न सक्छ।

ङ)         उपयुक्त वातावरणको सिर्जना: उत्प्रेरित विद्यार्थीहरूले सकारात्मक र सहयोगी सिकाइ वातावरण सिर्जना गर्न मद्दत गर्छन्। यसले शिक्षक र विद्यार्थीबीचको सम्बन्धलाई सुधार्छ, जसले सिकाइ प्रक्रियालाई सहज बनाउँछ। उपयुक्त वातावरणले विद्यार्थीहरूको आत्मविश्वास र सिकाइको गुणस्तरलाई वृद्धि गर्छ।

च)        सही व्यवहारको छनोट: उत्प्रेरणाले विद्यार्थीहरूलाई सही र नैतिक व्यवहारको चयन गर्न मार्गदर्शन गर्छ। यसले उनीहरूलाई सकारात्मक सोच, निर्णय क्षमता, र सामाजिक मूल्यहरूको विकास गर्न मद्दत गर्छ। सही व्यवहारको चयनले व्यक्तित्व विकासमा योगदान पुर्याउँछ।

***

Click for Next Lesson:https://limbuchandrabahadur.blogspot.com/2025/07/class-12-instructional-pedagogy-unit-3_12.html